کتاب «‌‌‌‌‌‌‌‌‌درس حافظ: نقد و شرح غزل‌های خواجه شمس‌الدین محمد حافظ» نوشته محمد استعلامی / انتشارات سخن

در کتاب «‌‌‌‌‌‌‌‌درس حافظ: نقد و شرح غزل‌های خواجه شمس‌الدین محمد حافظ» سخن از درست خواندن و درست فهمیدن غزل حافظ است. در شرح و تفهیم کلام حافظ، علاوه بر معانی واژه‌ها و تعبیرها، شکافتن ساختار دستوری کلام، اشاره به آیات و احادیث و اخبار، سابقه مضمون‌های سخن حافظ در آثار گذشتگان، بیان حال و هوای هر غزل که فهم معنی آن را آسان کند و از همه این‌ها مهم‌تر، توجه دائم به زیربنای فکری و شخصیتی حافظ که او را در برابر جامعه هم‌زمانش نشان می‌دهد، ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است. در بیشتر شرح‌هایی که بر دیوان حافظ نوشته شده نکات یاد شده در نظر گرفته شده است، اما آنچه شرح محمد استعلامی را از شرح‌های دیگر متمایز می‌کند این است که در این کتاب روی سخن به کسانی است که اهل تخصص نیستند و برای پرسش‌های خود به پاسخ‌های درست، ساده و همه‌کس فهم نیاز دارند؛ البته این پاسخ‌ها برای متخصصان و کسانی هم که می‌خواهند مدرس دیوان حافظ باشند نیز سودمند است. کتاب پس از یادداشت، چند مقدمه کلیدی و به‌هم پیوسته دارد. در این مقدمه‌ها با واقع‌بینی و بدون تعصب، از ویژگی‌های شخصیت حافظ و درکی که با توجه به همه غزل‌ها از طرز فکر او می‌توان داشت، سخن گفته شده است. بخش دیگری از این مقدمه‌ها در حقیقت راهنمایی است که خواننده دیوان حافظ را با منطق و ضوابطی آشنا می‌کند که با آن منطق و ضوابط می‌تواند حال و هوای هر غزل را بهتر دریابد. در بخش سوم مقدمه، یا مقدمه سوم در خصوص اشاره‌های طنز‌آمیز و گاه تحقیرآمیز به صوفی و خرقه و خانقاه و صومعه و زرق بحث شده و خوانندگان را از سردرگمی در معنای این ابیات در‌می‌آورد. در پایان مقدمه‌ها، توضیح فشرده‌ و روشنی هم درباره متن غزل‌ها و کارهای پژوهشگران دیگر آمده است. نویسنده سپس به سراغ زبان حافظ و الفاظ و تعبیرات خاصی رفته که حافظ آفریده است و تکرار آن‌ها در غزل‌های مختلف و ربط دادن آن‌ها به یکدیگر، درک معنی ابیات و غزل‌ها را آسان می‌کند.
کتاب «‌‌‌‌‌‌‌‌‌درس حافظ: نقد و شرح غزل‌های خواجه شمس‌الدین محمد حافظ» را محمد استعلامی نوشته و انتشارات سخن به سال ۱۳۹۲ در ۲ جلد و ۱۳۴۳ صفحه برای پنجمین بار منتشر کرده است.