کتاب «‌‌‌‌‌‌‌‌‌ایران در چهار کهکشان ارتباطی؛ سیر تحول تاریخ ارتباطات در ایران از آغاز تا امروز» نوشته مهدی محسنیان‌راد / انتشارات سروشIran in four communication galaxies

در دهه‌های اخیر، در برابر مکتب کارکردگرایی یا جامعه‌شناختی ارتباطات، که تکیه اصلی آن بر محتوای پیام‌های ارتباطی و استفاده از وسایل فنی نوین برای انتقال و انتشار این پیام‌هاست، مکتب پژوهشی تازه‌ای پدید آمده است که موضوع اصلی طرف توجه آن، شناخت وسایل فنی ارتباطی و بررسی تأثیرات تحول‌انگیز ارتباطات در عصرهای مختلف زندگی جوامع انسانی است. سردسته طرفداران این مکتب مارشال مک لوهان، اندیشگر معاصر کانادایی است که با دیدگاه‌های بی‌سابقه خود، غوغای فراوانی در محافل علمی ارتباطی پدید آورد. کتاب «‌‌‌‌‌‌‌‌ایران در چهار کهکشان ارتباطی، سیر تحول تاریخ ارتباطات در ایران از آغاز تا امروز» بر مبنای اندیشه‌های مارشال مک لوهان تهیه و تدوین شده است. مک لوهان در معرفی تفاوت وسایل ارتباط جمعی، یک دسته‌بندی جدید را مطرح و رسانه‌ها را به وسایل گرم و سرد طبقه‌بندی می‌کند. این دو اصطلاح که از زبان عامیانه آمریکایی‌ها اقتباس شده است، بیشتر در مورد موسیقی جاز به کار می‌رود‌. مک‌لوهان وسایل ارتباطی را نیز بر همین مبنا از یکدیگر متمایز می‌سازد. به عقیده او وسایل ارتباط چاپی مثل کتاب، روزنامه، مجله و همچنین رادیو و سینما از وسایل گرم‌اند ولی تلویزیون و تلفن از وسایل سرد هستند. مهدی محسنیان‌راد نتیجه سال‌ها تلاش و تحقیق خود را در این کتاب آورده است، پژوهشی که در واقع زمینه‌ساز تدوین دائرة‌المعارف بزرگ ارتباطات ایران به‌شمار می‌آید. این کتاب در ۳ جلد نوشته شده است. جلد اول کتاب شامل یک مقدمه مفصل از دکتر کاظم معتمد نژاد درباره کتاب و بررسی کهکشان شفاهی است. جلد دوم کهکشان دارمانی و گوتنبرگ و جلد سوم کهکشان مارکنی را بررسی می‌کند. در این فصل درباره عصر رادیو، عصر تلویزیون، دهکده جهانی و بازار پیام و انقلاب اسلامی نیز صحبت می‌شود.
کتاب «‌‌‌‌‌‌‌‌‌ایران در چهار کهکشان ارتباطی؛ سیر تحول تاریخ ارتباطات در ایران از آغاز تا امروز» را مهدی محسنیان‌راد نوشته و انتشارات سروش به سال ۱۳۹۷ در ۱۹۳۶ صفحه برای پنجمین بار منتشر کرده است.