کتاب «‌‌‌‌‌‌‌‌‌ما چگونه ما شدیم، ریشه‌یابی علل عقب‌ماندگی در ایران» نوشته صادق زیباکلام / انتشارات روزنه

هرگاه سخن از مقوله‌ای به نام عقب‌ماندگی به میان می‌آید، بلافاصله اذهان به سوی نقش استعمارگران، امپریالیست‌ها و مهره‌ها و عوامل سرسپرده روس و انگلیس و جلوگیری از به ثمر نشستن استعدادهای لایزال خفته در این سرزمین متوجه می‌شود و توطئه دشمنان این آب و خاک عامل عدم پیشرفت و عقب‌ماندگی‌ ایران محسوب می‌شود. کتاب «‌‌‌‌‌‌‌‌ما چگونه ما شدیم، ریشه‌یابی علل عقب‌ماندگی در ایران» از معدود تلاش‌هایی است که به جای پرداختن به نظریه مشهور و پرطرفدار توطئه، سبب اصلی را در داخل این سرزمین و در میان عوامل تاریخی و جغرافیایی خاص ایران جست‌وجو می‌کند و توطئه و دسیسه‌های عوامل خارجی را نه علت که معلول عقب‌ماندگی ایران می‌داند. دکتر صادق زیباکلام در کتاب حاضر به پرسش‌‌هایی از قبیل پرسش‌های زیر پاسخ می‌دهد. چرا ایران اساساً در وهله اول بدل به کشوری عقب‌مانده گردید تا استعمار بتواند بر آن سوار شود؟ چرا چراغ علم در ایران خاموش شد؟ چرا و چه شد که بعد از عصر فارابی و ابن‌سینا، دیگر نه فارابی در ایران متولد شد و نه ابن‌سینای جدیدی پا به عرصه حیات گذاشت؟ آیا کسی یا نیرویی ما را نفرین کرده است؟ آیا قسمت و سرنوشت و تقدیر چنین خواسته است؟ بی‌گمان کمبود منابعی که با چنین رویکردی به این موضوع نگریسته باشند در کنار روان بودن متن و پرهیز از کلیشه‌های رایج‌، باعث شده کتاب حاضر پس از سی و سه بار تجدید چاپ، همچنان مورد توجه پژوهشگران و علاقه‌مندان به تاریخ قرار گیرد. دکتر زیباکلام در خصوص این‌که چرا این کتاب را به امام محمد غزالی تقدیم کرده است می‌نویسد: «‌‌‌‌‌‌‌‌‌غزالی فقط مبنای نگاه علمی به دین را در من ویران نکرد، بلکه پایه دیگر اعتقادی مرا، این‌که شریعت الزاماً برای سامان دادن به تمام امور این دنیا آمده را نیز با ابهام و تردید روبه‌رو ساخت. غزالی بیشتر روی توجه به آخرت یا آن دنیا تأکید دارد. هدف دین، یا دست‌کم یکی از اهداف اصلی و عمده آن، بندگی حضرت باری‌تعالی، معاد و عبادت حضرت حق است. ممکن است شریعت در خود سیستم بانک‌داری بسیار کارا، علمی و پیشرفته‌ای هم داشته باشد، اما به باور غزالی، هدف دین یا هدف اصلی و غایی آن ایجاد نظام بانک‌داری نیست، بلکه توجه به معاد و قیامت است. علت آن را درست نمی‌دانم، ولی نگاه سنت‌گرایان و غزالی مرا مجذوب و شیفته خود کرد.» (ر.ک: مقدمه کتاب)
کتاب «‌‌‌‌‌‌‌‌‌ما چگونه ما شدیم، ریشه‌یابی علل عقب‌ماندگی در ایران» را صادق زیباکلام نوشته و انتشارات روزنه به سال ۱۳۹۸ در ۴۸۰ صفحه برای سی و سومین بار منتشر کرده است.