کتاب «رهیافت تطبیقی به فلسفه سهروردی» نوشته حسن سیدعرب / انتشارات هرمس

حیی بن حبش سهروردی ملقب و مشهور به شیخ اشراق، هم از جهت تاریخی و هم از جهت اندیشه، در میان فیلسوفان مسلمان قرار گرفته است. از این روی، او هم با فیلسوفان پیش از خود ارتباط جدی دارد و هم با فیلسوفان بعدی نسبت زیادی دارد. به عبارت دیگر، او هم تحت تأثیر فیلسوفان قبل از خود بود و هم بر فیلسوفان پس از خود اثر گذاشت. به همین دلیل بدون توجه به ربط و نسبتی که سهروردی با سایر فیلسوفان دارد، نمی‌توان شناخت کاملی از این فیلسوف و اندیشه‌هایش به‌ دست آورد. اما متأسفانه علی‌رغم این مطلب، در بیشتر موارد فقط به‌ طور مستقل به او پرداخته می‌شود و فلسفه او را بدون ارتباط با دیگر فلسفه‌ها بررسی می‌کنند. در کتاب «رهیافت تطبیقی به فلسفه سهروردی» تلاشی صورت گرفته است تا این خلأ پر گردد و ربط و نسبت فلسفه سهروردی با دیگر فلسفه‌ها روشن شود. در این اثر اندیشه‌های سهروردی با اندیشه‌های فارابی، ابن‌سینا، غزالی، ابن‌رشد، ابن‌عربی و ملاصدرا مقایسه شده است. حسن سیدعرب چگونگی ربط و نسبت میان آن‌ها را از ابعاد مختلف و در مورد مسائل گوناگون بررسی می‌کند. به عبارت دیگر با رویکردی تطبیقی فلسفه سهروردی مورد بازخوانی قرار گرفته است. این‌گونه می‌توان ارزش و معنای این فلسفه را بهتر و عمیق‌تر درک کرد. این اثر سرشار از نکات و تأملات بسیار است و نمی‌توان همه آن‌ها را در این‌جا توضیح داد. ابن‌سینا در اواخر عمر خود سخن از حکمت مشرقی می‌گفت و در این‌باره مطالبی نیز نگاشته است اما نتوانست آن را به طور کامل بیان کند و به سرانجام برساند. حال مسئله این است که حکمت مشرقی ابن‌سینا با حکمت اشراقی سهروردی چه نسبتی دارد؟ آیا یکی هستند یا باید آن‌ها را 2 فلسفه جدا از هم به ‌شمار آورد؟ پاسخ اجمالی نویسنده آن است که حکمت اشراقی سهروردی نه عین حکمت مشرقی ابن‌سیناست و نه چیزی کاملاً بیگانه با آن، بلکه می‌توان آن را ادامه و صورت تکامل‌یافته آن دانست.
کتاب «رهیافت تطبیقی به فلسفه سهروردی» را حسن سیدعرب نوشته و انتشارات هرمس به سال 1399 در 360 صفحه برای دومین بار منتشر کرده است.