کتاب «علیه ایده‌آلیسم» نوشته تئودور آدورنو ترجمه مراد فرهادپور / انتشارات هرمس

منظور تئودور آدورنو از ایده‌آلیسم هر فلسفه‌ای است که یک اصل نخستین را مبنای همه چیز بداند و همه جهان را با آن تبیین کند. اما چرا چنین چیزی را باید ایده‌آلیسم نامید؟ پاسخ این فیلسوف در کتاب «علیه ایده‌آلیسم» آن است که چنین اصلی فقط ایده‌ای در ذهن است و به همین دلیل این نوع فلسفه‌ها همگی ایده‌آلیسم هستند، حتی اگر نامشان ماتریالیسم باشد و ماده را مبنای همه چیز بدانند؛ زیرا چنین ماده‌ای چیزی نیست مگر ایده‌ای در ذهن متفکر. از نظر آدورنو همه فلسفه‌های معاصر واجد چنین خصلتی هستند و لذا همه آن‌ها را می‌توان نوعی ایده‌آلیسم به ‌شمار آورد، به ‌ویژه پدیدارشناسی هوسرل. به باور آدورنو اساساً قدرت تفکر نمی‌تواند تمامیت امر واقع را به‌دست بیاورد و هر فلسفه‌ای که چنین سودایی داشته باشد، در توهم محض به سر می‌برد. ادعای هر فلسفه ایده‌آلیستی هم این است که عقل خودآیین می‌تواند کل واقعیت را از دل خود بسط دهد. حال از آن‌جایی که امر بنیادین واقعیت به هیچ وجه به چنگ تفکر در نمی‌آید، پرسش بنیادین فلسفه نیز امکان پاسخ‌گویی نخواهد داشت. بنابراین، فلسفه باید از پرسش‌های کلی و بزرگ دست بشوید و به امور کوچک و جزیی بپردازد. ایده‌آلیسم نمونه بارز و برجسته این نوع فلسفه مدعی کلیت و عمومیت آوردن واقعیت است و لذا باید کنار گذاشته شود و راه دیگری برای فلسفه در پیش گرفت، اما معنای فعلیت فلسفه چیست که عنوان مقاله‌ای است که این نوع ایده‌آلیسم را نقد می‌کند. همه این موارد به‌طور خلاصه و فشرده مورد بررسی قرار می‌گیرند و لذا مقاله دشوار است. مقاله بعدی، نقد فلسفه خواستگاه، اگرچه از جهت موضوع منحصر در نقد پدیدارشناسی هوسرل است، اما هم از مقاله اول به مراتب دشوارتر است و هم مفصل‌تر. تقریباً 2 برابر آن است و بیش از نیمی از صفحات کتاب به آن اختصاص دارد.
کتاب «علیه ایده‌آلیسم» را تئودور آدورنو نوشته و مراد فرهادپور ترجمه کرده و انتشارات هرمس به سال 1400 در 109 صفحه برای چهارمین بار منتشر کرده است.