کتاب «شاهنامه» سروده ابوالقاسم فردوسی پیرایش جلال خالقی مطلق / انتشارات سخن

کتاب «شاهنامه» اثر سترگ فردوسی توسی است؛ کتابی که ایرانیان قرن‌ها با آن زیسته‌اند و هم‌نشین غم و شادی‌شان بوده است. فردوسی «شاهنامه» را بر پایه داستان‌های کهن و اساطیری ایران سروده است و نه افسانه‌ها و خیالات خود. بسیاری به غلط گمان می‌کنند «شاهنامه» بر پایه واقعیت نیست و خیال‌پردازی‌های شاعرانه فردوسی است. زمانی که فردوسی سرودن «شاهنامه» را آغاز نهاد سامانیان بر سریر قدرت بودند ولی وقتی به انجام رسید غزنویان عهده‌دار امور مملکت بودند؛ غزنویانی که تبارشان به ترکان شرق آسیا می‌رسید. در واقع غزنویان از نسل همان تورانیانی بودند که در سرتاسر «شاهنامه» با ایرانیان در نبرد بودند و بدی‌ها کردند و البته شکست‌ها خوردند و تخفیف‌ها شدند. یکی از مهم‌ترین دلایلی که سلطان محمود غزنوی با وجود علاقه بسیار زیادش به ادب فارسی، روی خوشی به فردوسی و اثرش نشان نداد، همین تبارشناسی بود. به همین سبب فردوسی قدر ندید و در آخر عمر بر صدر ننشست و همان‌گونه که در ابیات آغازین «رستم و اسفندیار» می‌بینیم، توان خریدِ حتی یک گوسفند را هم ندارد؛ فردوسی‌ای که از طبقه دهقانان بود و مال و منال داشت و ضیاع و عقار… و همه آن‌ها را صرف خریدن داستان‌های منثور پهلوانی ایرانی کرد و عمر در این راه نهاد. به هر روی و راه «شاهنامه» پسند محمود نیفتاد و اجازه استنساخ و رونوشت‌برداری نداد و به همین سبب ابیات جعلی و افزوده‌های بسیار زیادی در آن راه یافت؛ زیرا هر کسی بر حسب ظن خود گمانی برد و بیت‌ها و داستان‌هایی بدان افزود. استاد جلال خالقی مطلق کسی بود که توانست تا حدود زیادی پرده از این تاریکنای «شاهنامه» بردارد و تا حدود بسیار زیادی بیت‌ها و حتی داستان‌های الحاقی آن را جدا سازد. وی بر پایه ۴۵ نسخه‌ای که از «شاهنامه» وجود دارد، ۱۵ نسخه را برگزید و کار تصحیح را بر پایه همین ۱۵ نسخه پی گرفت؛ البته هر جا لازم بود از دیگر نسخ هم بهره جست. شاهنامه‌ای که خالقی تصحیح کرد، ابتدا در دایرةالمعارف بزرگ اسلامی در ۱۱ جلد (۸ جلد متن و ۳ جلد یادداشت) انتشار یافت ولی چون هزینه چاپ و خرید آن از عهده همگان برنمی‌آمد و پاورقی‌های ممتع و سودمند کتاب هم فقط به درد ادیبان و نسخه‌پژوهان می‌خورد، چاپ دیگری از آن شد که در ۴ جلد بدون نسخه‌بدل و اضافات دیگر به دست علاقه‌مندان به متون کهن ادبی برسد. در حال حاضر، معتبرترین تصحیحی که از «شاهنامه» انجام شده، همین تصحیح استاد خالقی است که سال‌ها عمر شریف خویش بر سر آن گذاشت.
کتاب «شاهنامه» را ابوالقاسم فردوسی سروده و جلال خالقی مطلق پیرایش آن را انجام داده و انتشارات سخن به سال ۱۴۰۰ در ۹۹۵ صفحه در ۴ جلد برای دهمین بار منتشر کرده است.