کتاب «شاهنامه فردوسی همراه با خمسه نظامی» با مقدمه فتح‌الله مجتبائی / انتشارات مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامیFerdowsi's Shahnama and Khamsa of Nezami

درباره اثر سترگ فردوسی یعنی «شاهنامه» و اثر بی‌مانند نظامی یعنی «خمسه» یا «پنج گنج» که خود شامل «مخزن الاسرار»، «خسرو و شیرین»، «لیلی و مجنون»، «هفت پیکر»، «اسکندر نامه» می‌شود که همین «اسکندر نامه» هم شامل دو کتاب «شرف‌نامه» و «اقبال‌نامه» است، مطالب بسیار زیادی گفته و نوشته شده است. اما ارزش و اعتبار کتاب حاضر، نه فقط متن این آثار کهن ادبیات فارسی، که قدمت نسخه‌ای است که از روی آن عکس‌برداری شده است. در واقع کتاب حاضر، عکس یک نسخه خطی منحصر به فرد خوانا و خوش‌‌خط است که حدود قرن ۷ یا ۸ هجری قمری کتابت شده است. این نسخه خطی ارزشمند از حدود ۳ یا ۴ سده پیش در اختیار خاندان قدیمی سعدلو، مقیم آذربایجان و نخجوان، قرار داشته و از آنجا که مالک فرهنگ‌دوست این نسخه خطی از اعتبار و ارزش خاص آن آگاه بوده و نمی‌خواسته پس از مرگش، این اثر گران‌قیمت به دست دلالان و واسطه‌گران بیفتد، به راهنمایی اصغر مهدوی و محمدتقی دانش‌پژوه و ایرج افشار، آن را به کتابخانه و مرکز اسناد مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی سپرد و اکنون به شماره ۱۱۱۱ در فهرست نسخ خطی آن مرکز قرار داد. مطابق آنچه دکتر فتح‌الله مجتبائی در مقدمه کتاب نوشته، در جلسه‌ای که با حضور خود ایشان و آقایان دکتر اصغر مهدوی و دکتر عباس زریاب خویی و احمد منزوی تشکیل شده، قدمت نسخه با توجه به جمیع دلایل و قرائن، متعلق به سده ۸ قمری دانسته شده است. این نسخه به قطع رحلی بزرگ در ۵۲۹ برگ نوشته شده که در متن، «شاهنامه» فردوسی و در حاشیه، به صورت چلیپا، «خمسه» نظامی مرقوم شده است. یکی از ارزشمندی‌های این نسخه خطی آن است که به‌جز صفحه آخر، هیچ افتادگی‌ای ندارد‌. این اثر گران‌سنگ و ارزشمند، بی‌شک بهترین و کهن‌ترین «شاهنامه» فردوسی نیست، ولی کهن‌ترین دست‌نویس موجود در ایران و یکی از کهن‌ترین دست‌نویس‌های «شاهنامه» در کل جهان است. روشن‌تر بگوییم، در تمام جهان فقط ۱۰ نسخه خطی از «شاهنامه» موجود است که به احتمال زیاد مربوط به قرن ۷ یا ۸ است؛ به همین سبب، کتاب حاضر، یکی از معدود نسخه‌های موجود «شاهنامه» در جهان شناخته می‌شود. ضمن اینکه دیگر نسخه‌ها یا ناقص و ناتمام‌اند یا افتادگی دارند و بیش از نیمی از «شاهنامه» را شامل نمی‌شوند.
کتاب «شاهنامه فردوسی همراه با خمسه نظامی» را فتح الله مجتبایی مقدمه نویسی کرده انتشارات مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی به سال ۱۳۷۹ در ۱۰۷۷ صفحه برای اولین بار منتشر کرده است.